Hoe kun je verandering en ontwikkeling ontwerpen op zo’n manier dat iedereen er baat bij heeft? Dit klinkt als een tamelijk abstracte vraag die niet 1-2-3 in de praktijk te beantwoorden is. Toch is dit precies waar ‘Social Design Studio’ Butterfly Works zich dagelijks mee bezig houdt. Het blijkt een fascinerende wereld.
Op het pontje naar het NDSM-terrein in Amsterdam-Noord heb ik een collega aan de telefoon. Ze vraagt of ik kan uitleggen wat Butterfly Works is. Ondanks dat ik er dadelijk een afspraak heb, kan ik nog niet uitleggen wat Butterfly Works nou precies doet. Op aanraden van Ernesto Spruyt, waar ik onlangs een interview mee had, ben ik op weg naar het moederbedrijf van Tunga. Enkele minuten later sta ik in een vrij grote industriële hal en wordt begroet door Hanja Holm, de directeur van het bedrijf.
Ze vertelt in een enorm tempo over het werk van Butterfly Works: wat er bereikt is en waarom het haar beweegt. Ik word snel gerustgesteld dat ik het zo-even op de pont nog niet zo goed wist: wat Butterfly Works doet loopt sterk uiteen. In de afgelopen vijftien jaar hebben ze meer dan veertig projecten gedaan, uiteenlopend van het ontwikkelen van een online curriculum over ict, agri en ondernemerschap voor jongeren in Uganda tot een reeks games die jongeren in Jemen leert over de inhoud van het begrip ‘vrede’. Het werk zit wel vaak in de educatie- of communicatiehoek en gaat altijd over het ontwerpen van oplossingen van sociale problemen in emerging markets.
Samenwerken
Dan stuiten we op een uniek onderdeel van Butterfly Works: de werkmethode. Al deze projecten ontstaan in samenwerking met alle belanghebbenden. Het is dus niet maken vóór, maar maken mét. Dit is een cruciaal onderdeel van de zelf ontwikkelde methode om tot producten te komen. Het draait om co-creëren, zodat je echt wat bouwt dat daadwerkelijk een oplossing biedt. Daarnaast ontstaat op deze manier ook eigenaarschap over het product. Dit inzicht is voor Holm zeer belangrijk. Ze wijst naar een bordspel dat zelfstandig is ontwikkeld in 2008, zonder dat er in het proces daadwerkelijk is nagegaan waar de behoefte precies lag. “We vonden het gewoon zelf een heel goed idee. Maar vervolgens was er niemand die het ging gebruiken.” In het project dat goeddeels mislukt is, zat echter wel een waardevolle les: het betrekken van alle belanghebbenden door het gehele proces.
Butterfly Works wil deze manier van werken aanjagen: van werken vóór, naar samenwerken mét de doelgroep. Hieruit ontstaat als belangrijk effect dat er een gelijkwaardige relatie wordt gecreëerd en dat het product of dienst ook op een duurzame manier wordt gebruikt. Holm merkt dat er steeds meer aandacht komt voor ‘de klant’ in de sector van internationale samenwerking. Zo ziet ze in het veld dat er steeds meer prototypes worden getest in plaats van producten gedropt.
Patronen ontwaren
Erachter komen wat de doelgroep nodig heeft en welke interventie zal werken is een grote uitdaging. Traditioneel onderzoek blijkt daarvoor niet afdoende. Daarom hebben ze bij Butterfly Works een aantal creatieve hulpmiddelen om op een andere manier achter de behoefte te komen. Beter observeren, meer doorvragen, het in schema’s weergeven van systemen of zelfs foto’s laten maken en patronen daarin ontwaren: Holm wil flink in vooronderzoek investeren. Voordat je ook maar iets verzint, eerst heel scherp krijgen waar de behoefte ligt: dat is waar het om draait.
Geen One Size Fits All
Voor de terugweg neem ik opnieuw het pontje over het IJ. Kan ik nu wel goed uitleggen wat Butterfly Works is? Het is een ontwerpbureau dat op geheel eigen wijze concrete problemen in emerging markets probeert op te lossen: dat is me inmiddels duidelijk geworden. Maar wat voor creatieve ideeën nog meer uit de co-creatie-koker van Butterfly Works zullen komen, daar kunnen we slechts naar gissen, omdat de organisatie flexibel genoeg is om te buigen naar de wens van de opdrachtgever. Ik meen dat ik zojuist een prachtig voorbeeld van sociaal ondernemen anno 2018 heb gezien.
Reacties