Hoewel ‘normaal’ ondernemen in Tsjechië nog niet zo lang vanzelfsprekend is, valt de bedrijvigheid in de prachtige hoofdstad Praag direct op. De stad is constant in ontwikkeling, net als haar bewoners. Een van die actieve inwoners, Markéta Borecká, maakt onderdeel uit van een groeiende niche die inmiddels ook het voormalige IJzeren Gordijn bereikt heeft. Want in de Tsjechische hoofdstad is sociaal ondernemen hot. Als een van de eerste begon zij een paar jaar geleden haar eigen social start-up: FOREWEAR. Waar ze functionele designproducten maakt van gedragen kleding, geproduceerd in een sociale werkplaats.
Dit is een sociale onderneming die oude en gebruikte kleding een nieuwe functie geeft door er eigentijdse spullen van te maken. De kleding wordt ingenomen tijdens een verzamelactie bij bedrijven die zelf klant zijn van FOREWEAR. Een deel van de kleding gaat naar arme mensen die zich geen kleding kunnen veroorloven en de rest wordt gebruikt om gerecycled textiel materiaal te produceren waarvan nieuwe functionele designproducten worden gemaakt. Van smartphonehoesjes tot aan hippe agenda’s. Deze producten worden op zorgvuldige wijze aan elkaar genaaid in sociale werkplekken door naaisters in een sociale achterstandssituatie.Over Markéta Borecká
Markéta Borecká is geboren en getogen in Praag in het toenmalige Tsjecho-Slowakije. Niet alleen heeft de slimme Praagse de ondernemingsgeest in haar stad dus zien veranderen, toen ze jong was bestond haar land, zoals we het nu kennen, nog niet. Ze studeerde in Praag en in Zwitserland, werkte daarna enkele jaren als consultant en richtte in 2013 FOREWEAR op.
Praagse zomer
Markéta Borecká leunt comfortabel op haar stoel, ze zit achterin een hippe koffietent in het centrum van de hoofdstad. Een bijzondere plek zo geeft ze aan, want bij Kavárna Mezi Řádky – wat zoiets betekent als ‘café tussen de regels’ – serveren mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de verse cappuccino’s. Vandaag drinkt Markéta, midden dertig en vol met energie, echter een heerlijk verfrissende limonade.
Het is hartje zomer in de beeldschone stad van Franz Kafka. Door alle geschiedenis die de stad ademt vergeet je als bezoeker haast dat er momenteel ook veel gaande is. Praag kent steeds meer sociale ondernemingen en daar is Kavarna Mezi Radky er eentje van. Zelf is Markéta de initiatiefneemster van FOREWEAR, een social enterprise die functionele designproducten produceert van gebruikte kleding.
Van kledingruils naar duurzame designproducten
Voor de Praagse begon het FOREWEAR-avontuur toen ze tijdens haar studie twee keer per jaar kledingruilevenementen in en rondom de stad organiseerde. “Het ontwikkelde zich allemaal behoorlijk natuurlijk, toen was ik ook al bezig met gebruikte kleding.” Het idee om echt sociaal te ondernemen stamt voor Markéta uit die periode. “We hadden een klein idee om iets te produceren dat moest voortvloeien uit de kledingruils, zodat we in de toekomst door konden gaan met deze evenementen.”
Toen kwam ze op het miraculeuze idee om 20 originele tassen te laten naaien, door mensen werkzaam in een sociale werkplek, van de overblijfselen van de kledingruilevents. Zie hier de eerste babystapjes van het latere FOREWEAR. Een tijdje later ontwikkelde ze een waar business model: functionele designproducten maken van gedragen kleding, geproduceerd in een sociale werkplaats en deze aanbieden aan bedrijven. De verzamelde kleding komt ook bij de desbetreffende bedrijven vandaan.
Zo kun je als werknemer of werkgever bijvoorbeeld je eigen gedragen trui, van jaren geleden, terug bewonderen in een nieuwe eigentijdse smartphone cover of tablethoes. Een prachtig idee dat al gauw in de smaak viel bij meer mensen. Dat naast een mooi, eigentijds design ook bijdraagt aan een groenere wereld: “Ik heb een hekel aan verspillen en heb recyclen in mijn hart gesloten”, zo legt ze uit. “De sociale en duurzame componenten van mijn onderneming zijn ontzettend belangrijk voor mij. Deze wil ik dan ook altijd verwerkt hebben in mijn ideeën.”
“Ik heb een hekel aan verspillen en heb recyclen in mijn hart gesloten.”
Social Impact Award
Niet veel later, in 2013, ontving ze samen met haar team de Social Impact Award. Dit gaf zowel haar idee, als Markéta zelf, een enorme boost. In het begin deed ze FOREWEAR als projectje naast haar eigen werk, maar naarmate er meer bestellingen van bedrijven bijkwamen stond de gedreven Praagse voor een lastige keuze: de zekerheid van een vaste baan, maar een eigen droom die daardoor moeilijk verder komt, of de vaste baan opzeggen en volledig voor je droom gaan.
Markéta besloot dapper om voor het laatste te gaan en dat pakte goed uit. Inmiddels is de FOREWEAR-initiatiefnemer nog altijd fulltime bezig met haar sociale ondernemingen en de bestellingen blijven komen. “Dat beschouw ik als mijn grootste succes,” aldus de Tsjechische sociaal ondernemer.
FOREWEAR produceerde spullen voor meer dan 25 grote bedrijven. T-Mobile, Nielsen Tchibo, Sodexo en GE Aviation; het is een kleine greep uit het arsenaal aan corporates waarvoor Markéta haar duurzame designproducten leverde. De bedrijven gebruiken de designvoorwerpen voor bijvoorbeeld kerstcadeaus, relatiegeschenken of merchandise. “Door deze grote bedrijven kunnen wij vier naaisters het hele jaar aan het werk houden.”
Sociaal ondernemen na de Fluwelen Revolutie
Iets meer dan 25 jaar is Tsjechië pas een onafhankelijk land. In haar veelzijdige geschiedenis maakte Tsjechië, en haar hoofdstad Praag, onder andere deel uit van het voormalige Oostblok en Tsjecho-Slowakije. Hoewel de impact van de geschiedenis nog altijd voelbaar is en de historie nauw is verbonden met het heden, heeft het land de afgelopen decennia grote stappen gemaakt. Waar ondernemen in de jaren ’90, net na de Fluwelen Revolutie, echt nog werd gezien als iets ‘lugubers’ en veelal geassocieerd werd met criminaliteit, kennen de grotere Tsjechische steden inmiddels een levendig ondernemingsklimaat.
Sociaal ondernemen is daar de laatste jaren bijgekomen en lift mee op de verbeterde reputatie van ondernemen in het algemeen. Of misschien beter gezegd: een vorm van ondernemen die ook sociale impact maakt, draagt bij aan de algehele reputatie van ondernemerschap. “Toen wij de Social Impact Award wonnen, was dat een enorme motivatie om van het project een duurzaam social business model te maken. Dit koste wel even, maar mede door goede begeleiding vanuit de Social Impact Hub Praag kon ik van mijn projectje een echte (sociale) onderneming maken.”
Er is in Praag, met haar eigen Impact Hub en inmiddels tal van social enterprises, dus genoeg expertise op het gebied van sociaal ondernemen. Dit zegt wat over de huidige staat van de branche in Tsjechië. Het zit in de lift en goede sociale business modellen, zoals die van Markéta Borecka, hebben een reële kans van slagen. Dit zou 30 jaar geleden ondenkbaar zijn geweest.
Innerlijke rust
Maar je eigen social enterprise draaiende houden en er je boterham mee verdienen is geen vanzelfsprekendheid. “Je merk bouwen kan extreem lastig zijn en veel van je vragen; geduld, moed, expertise en toewijding zijn essentieel.” Markéta spendeerde veel vrije tijd aan het opzetten van haar business, niet zonder tol: “Mensen om je heen zullen dit niet altijd begrijpen, want het kan soms jaren duren voordat je bent waar je wilt zijn.”Inmiddels lijkt ze daar na perioden van zwoegen te zijn en zoekt ze als prille dertiger nu dan ook veel meer naar innerlijke rust.
“Onverwachte problemen met de prints, het materiaal of de kwaliteit; sociaal ondernemen blijft voor mij een nooit eindigende kwestie van problemen oplossen en beslissingen nemen. Ik probeer daarom nu niet te ver vooruit te kijken, ik weet toch niet precies welk effect mijn beslissingen zullen hebben in de toekomst.” Een bepaalde rust straalt uit haar donkere ogen. Ze is niet zuinig met haar zinnen, maar ze kiest ze wel zorgvuldig. Ambities heeft ze zeker, maar ze schreeuwt ze bepaald niet van de daken.
Wat de toekomst ook moge uitwijzen: Markéta Borecká blijft met haar FOREWEAR-producten in ieder geval social impact maken door middel van haar groene gerecyclede designproducten. Nu vooral nog op Tsjechisch grondgebied, maar wie weet straks ook wel buiten de landsgrenzen.
“Sociaal ondernemen blijft voor mij een nooit eindigende kwestie van problemen oplossen en beslissingen nemen.”
Benieuwd geworden naar de producten van FOREWEAR? Zie de website: http://www.forewear.cz/en
Reacties