Hoe geef je Kirgizische meisjes de kennis, kracht en macht om te voorkomen dat zij slachtoffer worden van bruidontvoering? Maria Sereda vertelt voor het eerst publiekelijk over haar project ‘Spring in Bishkek’: een interactieve roman die jonge meisjes uit Kirgizië weerbaar maakt en op speelse wijze informeert over hun rechten. Als het werkt, gelooft Maria dat dit weleens een manier kan zijn om een breed publiek over allerlei mensenrechtenkwesties te informeren. “Ik ben verbaasd dat niemand het eerder heeft geprobeerd.”
Vijf jaar geleden verzorgde Maria een workshop voor communicatieprofessionals van diverse mensenrechtenorganisaties. Hier ontstond onder meer het idee om interactieve fictie, gamificatie, in te zetten voor communicatie over mensenrechtenkwesties. Hoewel Maria niet goed meer waarom het niet slaagde, plantte het wel een zaadje bij haar.
Een jaar geleden zegde Maria haar baan op, verhuisde naar Lissabon en zag haar kans schoon om iets met haar hobby’s creatief schrijven en gamificatie te doen: “Nu had ik tijd om interactieve fictie te onderzoeken en een interactieve roman te schrijven over mensenrechtenkwesties.” Ze zocht contact met een Kirgizische partner met wie de Russin eerder samenwerkte. Met haar sprak ze over een prangende kwestie van mensenrechten in Kirgizië: “Ala-kachuu”, oftewel, bruidontvoering.
Ontsnapte meisjes als rolmodel
Bruidontvoering is een bekend fenomeen in Centraal-Azië, maar het komt het meeste voor in de Kirgizische gemeenschap. Maria vat deze traditie kort en simpel voor ons samen: “een man kan zomaar een meisje pakken, in zijn auto zetten en mee naar huis nemen. Daar wacht zijn familie met een – door de oudere vrouwen – voorbereide bruiloft en het meisje wordt gedwongen om de man te trouwen. Veel van hen worden verkracht. Hun eigen familie, bang voor sociale druk en schaamte, dwingen haar ook te blijven.” Deze “traditie” zie je vooral op het platteland en is officieel al eeuwenlang illegaal, maar ieder jaar worden er nog duizenden meisjes ontvoerd. Vaak blijven de meisjes bij deze man, omdat zij niet weten wat hun rechten zijn.
Enkele meisjes weten te ontsnappen uit deze situatie. Zij hebben bijvoorbeeld gedreigd om naar de politie te stappen en luisterden niet naar de oudere vrouwen of hun eigen familie die hen dwongen te blijven. Deze meisjes wisten dat zij uit deze situatie mógen ontspannen. De ontvoerde vrouwen mogen volgens de wet namelijk gaan, maar vaak overheerst de gemeenschapsdruk en het risico te worden onteerd.
Geëmotioneerd vervolgt Maria haar verhaal: “Hoe kun je meisjes kracht en macht meegeven en hoe geef je ze kennis en vaardigheden mee om uit deze situatie te ontsnappen? Deze “ontsnapte” meisjes zijn rolmodellen voor wat je kan doen als het jou overkomt. Wij vonden interactieve fictie, in de vorm van een app of game, hier het perfecte format voor.”
“Uiteindelijk is het simpel: je redt haar of niet.”
Jij kan haar redden
De app die Maria ontwikkelt kan op iedere mobiele telefoon worden gezet en lijkt een leuk spel. Zodra je de app opent, begint jouw verhaal. Je ontmoet mensen, hebt gesprekken, gaat op pad, en iedere keer word je voor een keuze gesteld. Jij moet “a” of “b” zeggen. Deze keuze bepaalt de volgende verhaallijn.
Het verhaal van Spring in Bishkek is gebaseerd op interviews met Kirgizische vrouwen en meisjes, in samenwerking met sociaalwerkers, mensenrechtenverdedigers en psychologen. Het gaat over twee vriendinnen. De is één een stadsmeisje, de ander komt van het platteland. Eén van hen wordt ontvoerd om gedwongen te trouwen. Jij speelt haar vriendin en blijkt de enige die de traditie durft uit te dagen en iets kan doen. Je onderzoekt wie het gedaan heeft, praat met de ouders van je vriendin en overtuigt hen haar terug te nemen. Je moet jouw rechten én die van je vriendin begrijpen. “Wanneer je speelt stel je vragen, leert over de wetten, mensenrechten en je neemt beslissingen”, legt Maria uit. “Uiteindelijk is het simpel: je redt haar of niet.”
Een kwart van het door Maria geschreven script is af. Al duurt het proces langer dan verwacht. De doelgroep – met name Kirgizische plattelandsmeisje – kenden vaak de meest simpele woorden niet. “We hebben dus veel moeten aanpassen én het zowel actiegericht als verslavend gemaakt.”
Downloads belangrijker dan opdrachten
Er werkt een internationaal team aan Spring in Bishkek. Het bleek verrassend gemakkelijk voor Maria om mensen aan boord te krijgen. Al snel vond ze Irina Leu – haar medeoprichter uit Wit-Rusland – en inmiddels werken ze met een internationaal team van zes mensen. Ze hebben financiële ondersteuning van humanitaire organisaties, maar het team is gestart op vrijwillige basis. Het doel is om er een gezonde onderneming van te maken onafhankelijk van donateurs. Denk bijvoorbeeld aan een spel in opdracht van Greenpeace over een milieuactivist die verliefd is op de zoon van een fabriekseigenaar. “Dit is een b2b-model en heeft potentie, maar hier kleeft het risico aan dat het uiteindelijk niet vaak gedownload wordt en dan mis je je doel.”
“Ik ben verbaasd dat nog niemand het eerder heeft geprobeerd.”
Zelf is Maria van mening dat omzet halen uit individuele aankopen interessanter is. “Dat is duurzamer en je wordt gedwongen om héél interessant te zijn voor je publiek.”
Dit model werkt niet in de Kirgizische markt omdat de mensen daar erg arm zijn. Voor hen wil ze het gratis toegankelijk houden. In Rusland, Oekraïne – en straks bijvoorbeeld ook in Brazilië – kan een betaalde versie wel werken. “Het spel heeft dan nog steeds de sociale context en een belangrijke boodschap, maar dan wel met commerciële inhoud.”
Maria’s ambitie is om snel op te schalen en dit concept voor allerlei humanitaire kwesties wereldwijd in te zetten. “Ik ben verbaasd dat nog niemand het eerder heeft geprobeerd, maar als het werkt, hebben we een instrument om te praten met een (meisjes)publiek over bijna alles. Op veel meer plekken is onrecht: deze interactieve vorm biedt zoveel mogelijkheden.”
Spring in Bishkek wordt deze lente gelanceerd. Voor meer informatie kun je contact opnemen met Maria Sereda of Irina Leu
Over Daphne Frühmann in Portugal
Eind 2019 verhuist Daphne naar Lissabon en ontdekt daar een levendige, internationale en sociale ondernemerscultuur. Het blijkt niet moeilijk om hier gepassioneerde mensen met inspirerende ideeën te ontmoeten. Dat is nou precies waar Daphne haar energie uithaalt en graag aan bijdraagt: positieve verhalen die de wereld net iets mooier maken dan hij al was. Voor so/magazine interviewt zij ondernemers van over de hele wereld en vertelt hun verhaal.
Verder lezen:
Richard Kappel – Betekenisvolle ontmoetingen in alle windstreken
Reacties