‘Migratie en integratie kunnen leiden tot verhitte gesprekken aan de keukentafel. Iedereen heeft er wel een mening over: op basis van het nieuws of een persoonlijke ervaring. In een verzorgingsstaat zoals Nederland krijgt de discussie al snel een economisch karakter. De druk die migranten, en met name vluchtelingen, op de verzorgingsstaat zouden leggen zou problematisch zijn. Met behulp van mijn vorige artikelen belicht ik dit beladen onderwerp op alternatieve wijze en betoog ik welke rol sociale ondernemingen kunnen spelen in een tijd van globalisatie, demografische veranderingen en toenemende spanningen tussen generaties.’
In mijn twee publicaties voor so/creatie beschreef ik twee voorbeelden waarin sociaal ondernemerschap samenkomt met migratie. Deze verhalen zijn uiteraard succesverhalen en kunnen worden gezien als best practices. Echter handelen de ondernemingen Lumina en Mpowerment niet alleen vanuit een moreel oogpunt, maar ook via economische mogelijkheden. Lumina heeft te maken met een personeelstekort binnen de elektrotechniek en Mpowerment speelt in op een tekort binnen de transport sector en leidt vluchtelingen op tot vrachtwagenchauffeurs. Beide ondernemingen zoeken een balans tussen de competenties van hun nieuwe werknemers en de vraag die bestaat op de Nederlandse arbeidsmarkt.
De laatste jaren zijn er door West-Europa toenemende anti-migratie sentimenten waar te nemen. Deze tendens is sinds 9/11 al ingezet, maar zorgt samen met een toenemende onvrede over het huidige beleid, voor meer aandacht voor het extreemrechtse geluid. Dit heeft als gevolg dat ‘liberaal’ rechts zich geroepen voelt om te voldoen aan de vraag van deze ‘verloren’ kiezers. Met als gevolg dat deze partijen – in Nederland met name de VVD – de anti-migratie retoriek overnemen. In de praktijk wordt het migratie beleid echter niet strenger en laat kabinet Rutte III veel over aan marktwerking. Dit emotionele vraagstuk, dat echter wel wordt geframed als een ‘crisis’, is daarom ook een manier van politici om kiezers aan zich te binden. Maar welke kiezers?
Zoals aangetoond met de voorbeelden van migrant-gerelateerde ondernemingen, is het goed mogelijk dat migranten de arbeidstekorten opvullen. Daarnaast is migratie goed voor een nog veel fundamenteler probleem waar de Nederlandse maatschappij mee te maken heeft, namelijk vergrijzing. Uit een recente prognose van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat de natuurlijke vervangingsgraad daalt van een kindertal van 1,75 per vrouw naar 1,70. Een graad van 2,0 betekent dat de natuurlijke bevolkingsaanwas door geboorte gelijk blijft, een lager getal houdt in dat de populatie door te weinig geboorte zal afnemen. De bevolking stijgt echter door migratie, maar nog steeds te weinig om de vergrijzende beroepsbevolking aan te vullen.
Over Migranten en sociaal ondernemerschap
De afgelopen periode werkte so/creatie gastschrijver Thom Keijzer aan een reeks over migranten en de arbeidsmarkt. Over zijn bevindingen en inzichten schreef hij dit opiniestuk.
Dit is problematisch omdat een steeds groter wordende groep ouderen financieel steunen op de schouders van de beroepsbevolking. Migratie kan dit groter wordende gat niet overbruggen – beter gezegd – zonder migratie zou de Nederlandse verzorgingsstaat een (nog) zwaardere toekomst tegemoet gaan. Helaas gaat de anti-migratieretoriek en onvrede over de verschuivende AOW-leeftijd hand in hand. Dit legt een generatiekloof bloot waarin een oudere generatie probeert te redden wat er te redden valt, hetgeen conservatisme in de hand werkt. Terwijl een jongere generatie, die het idee van de AOW lijkt te hebben losgelaten, een somber toekomstbeeld op zich af ziet komen. De generatiekloof die ik hier omschrijf is die tussen de Babyboomers en de Millenials.
“Zonder migratie zou de Nederlandse verzorgingsstaat een nog zwaardere toekomst tegemoet gaan.”
Het is dan ook geen verrassing dat het woord ‘boomer’ door Van Dale tot het woord van 2019 is verkozen. Deze generatie, die groot geworden is na de Tweede Wereldoorlog en de bouw van de Nederlandse welvaartstaat heeft meegemaakt, is de groep die voor de grootse vergrijzingsproblemen zorgt. Schrijver Philip Huff beschrijft de generatie in een aflevering van het tv-programma Buitenhof als ‘een golfbal in de demografie’. Bovendien stemmen volgens André Krouwel – wetenschappelijk directeur van Kieskompas – steeds meer Babyboomers op autoritaire politieke partijen die bekend staan om hun anti-migratieretoriek en geloven ze niet meer in de vrije samenleving die ze zelf hebben grootgemaakt. De conservatieve draai die deze generatie maakt ten opzichte van migratie is dus problematisch voor henzelf en het behoud van de verzorgingsstaat. Bovendien zorgt de ‘golfbal’ er voor dat het voor jongere generaties lastiger is om veranderingen teweeg te brengen, veranderingen die zij in de toekomst hard nodig zullen hebben.
Zonder af te doen aan de opgebouwde rechten van de Babyboomers, is het belangrijk om te laten zien dat migratie belangrijk is voor het in stand houden van het verzorgingssysteem waar deze generatie profijt van heeft. Voorbeelden van succesvolle migranten op de arbeidsmarkt kunnen bijdrage aan begrip en sociale ondernemingen spelen hierin een cruciale rol. Sociale ondernemingen kunnen bijdragen aan de beeldvorming en het belang van economische participatie van migranten. Daarnaast kan het creatieve en sociale karakter van veel sociale ondernemingen wellicht als oplossing dienen tegen de groeiende vergrijzing en de zware druk die het op verdere generaties zal leggen.
Dit opiniestuk is geschreven door Thom Keijzer, masterstudent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Verder lezen:
Vluchtelingen inzetten om arbeidstekorten op te vullen, het kan!
Hoe een Syrische ondernemer vluchtelingen helpt om vrachtwagenchauffeur te worden
Reacties